Zadośćuczynienie za szkody osobowe – kiedy i jak można się ubiegać?

Zadośćuczynienie to forma rekompensaty pieniężnej za doznaną krzywdę niemajątkową, taką jak ból, cierpienie fizyczne i psychiczne, stres czy utrata jakości życia wskutek zdarzenia wywołanego przez osobę trzecią. O zadośćuczynienie można ubiegać się w przypadku szkód osobowych wynikających np. z wypadków komunikacyjnych, błędów medycznych, wypadków przy pracy czy naruszenia dóbr osobistych.

Podstawa prawna – co mówi prawo?

Zadośćuczynienie reguluje Kodeks cywilny. Kluczowe są  art. 444-445 § 1 Kodeksu cywilnego, który stanowi:

Art.  444.  [Szkoda na osobie]

§ 1. W razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu.

§ 2. Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty

§ 3. Jeżeli w chwili wydania wyroku szkody nie da się dokładnie ustalić, poszkodowanemu może być przyznana renta tymczasowa.

Art.  445.  [Zadośćuczynienie]

§ 1. W wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

§ 2.  Przepis powyższy stosuje się również w wypadku pozbawienia wolności oraz w wypadku skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu.

§ 3.  Roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na spadkobierców tylko wtedy, gdy zostało uznane na piśmie albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego.

Dodatkowo, w przypadku śmierci osoby bliskiej, zastosowanie ma art. 446 § 4 Kodeksu cywilnego:

Art.  446.  [Szkody majątkowe wynikające ze śmierci]

§ 1. Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł.

§ 2. Osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego.

§ 3. Sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej.

§ 4. Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Zadośćuczynienie można również dochodzić na podstawie art. 24 Kodeksu cywilnego, jeśli naruszono dobra osobiste, np. poprzez zniesławienie lub naruszenie prywatności:

Art.  24.  [Ochrona dóbr osobistych]

§ 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego albo zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.

§ 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.

Kiedy można ubiegać się o zadośćuczynienie?

Zadośćuczynienie przysługuje w sytuacjach, gdy:

• doszło do uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia,

• krzywda ma charakter niemajątkowy (ból, cierpienie, stres),

• szkoda wynika z winy osoby trzeciej,

• istnieje możliwość udowodnienia poniesionej krzywdy.

Jakie dokumenty są potrzebne do dochodzenia roszczeń?

Aby skutecznie ubiegać się o zadośćuczynienie, należy zgromadzić odpowiednie dowody, w tym:

• dokumentację medyczną potwierdzającą zakres obrażeń i leczenia,

• protokoły policyjne lub inne dokumenty potwierdzające zdarzenie (np. wypadek komunikacyjny),

• zeznania świadków,

• rachunki i faktury związane z leczeniem,

• opinie biegłych sądowych, jeśli są wymagane.

Jakie są terminy przedawnienia?

Termin przedawnienia roszczeń o zadośćuczynienie zależy od rodzaju sprawy:

• 3 lata – ogólny termin dla roszczeń o odszkodowanie i zadośćuczynienie,

• 20 lat – jeśli szkoda wynika z przestępstwa (np. ciężkiego uszkodzenia ciała),
  

Jak wygląda proces ubiegania się o zadośćuczynienie?

1. Zgłoszenie roszczenia do ubezpieczyciela

Pierwszym krokiem jest skierowanie zgłoszenia do firmy ubezpieczeniowej sprawcy lub podmiotu odpowiedzialnego za szkodę. Ubezpieczyciel ma 30 dni na udzielenie odpowiedzi i przedstawienie propozycji odszkodowania.

2. Negocjacje z ubezpieczycielem

Często zdarza się, że pierwsza oferta ubezpieczyciela jest zaniżona. Warto skorzystać z pomocy prawników, którzy pomogą w negocjacjach.

3. Postępowanie sądowe

Jeśli ubezpieczyciel odmawia wypłaty świadczenia lub proponuje rażąco niską kwotę, można skierować sprawę do sądu. W pozwie należy wykazać poniesioną krzywdę oraz jej skutki dla życia codziennego.

Przykłady spraw (case study)

1. Wypadek komunikacyjny

Pani Katarzyna doznała poważnych obrażeń w wyniku wypadku drogowego spowodowanego przez nietrzeźwego kierowcę. Na podstawie dokumentacji medycznej oraz opinii biegłych sąd przyznał jej 80 000 zł zadośćuczynienia.

2. Błąd medyczny

Pan Marek przeszedł operację, podczas której lekarz popełnił błąd skutkujący trwałym kalectwem. W wyniku postępowania sądowego uzyskał 200 000 zł zadośćuczynienia.

3. Naruszenie dóbr osobistych

Pani Anna padła ofiarą zniesławienia w mediach społecznościowych. Po skierowaniu sprawy do sądu uzyskała 50 000 zł zadośćuczynienia oraz nakaz usunięcia obraźliwych treści.

Jak możemy pomóc?

Fundacja oferuje wsparcie prawne osobom poszkodowanym w dochodzeniu roszczeń o zadośćuczynienie. Współpracujący z nami radcowie prawni przeanalizują Twoją sprawę i pomogą w negocjacjach z ubezpieczycielem lub w postępowaniu sądowym.

Skontaktuj się z nami i uzyskaj profesjonalną pomoc prawną!